plati...

ENİS BATUR

PLATİ/ DENEME/ SEL/ 2006/ 123 sayfa.

Neden EB okuyorumun cevabı niteliğinde bu kitap. Plati alt başlığı ile Bir ada denemesi,
Yassıada tarihine bir bakış. EB duyarlılığında, EB tarzında, EB araştırmacılığında...

Bölümler;

Yolcu Sis Bileti

Adalar İstanbul’un yanı başındadır. Yanımızda, önümüzde. Ama ne yakın olsalar bile, bilemediklerimiz ile o kadar uzaktadırlar. EB defterlere kayır düşer. Sanırım onun kütüphanesinde, kayıtları tamamlanmamış defterlerle dolu…

Defterlere, pek çok deftere uğradım, göz attım hazırlık aşamasında; baştan beri defteri seçmiş, kitaplarını her defasında güç bela seçebildiği defterlerde yazmış, yolunda ilerlerken iliştirmeden, yapıştırmadan, ekleyip çıkarmadan yapamamış bir yazarın gözünde. Sf:9

Sadece EB denemelerinde öğrenirsiniz ( Sunay Akın en çok, biraz da Salah Birsel) nice ayrıntıyı: Bostancı yakınlarındaki küçük Vordonos kayasının bir vakitler ada olduğu, üstündeki manastırda, IX. Yüzyıl patriklerinden Fotios’un ömrünü tamamladığı biliniyor – iki yüzyıl sonra güçlü bir lodos fırtınası (?TK) sonucunda batan adanın kalıntıları, yakın çağa gelesiye, duru havalarda çıplak gözle teknelerden görülebilirmiş.  Sf:10

Ada kavramı benim için çok özel. Bir şiirler toplamı ile Ada kitabını oluşturmaya çalışmıştım. Ada Odam oluyordu sonunda… Tamamlanmamış bir birliktelik gibi, tamamlanmamış bir kitap taslağı oldu…

İsola kavramı, in salo’dan (“denizde”) farklı olarak yalıtılmışlığı, ayrıoluş ve ayrı- duruşu getiriyor- isle, island, ile, isola Batı dillerinde yakın yananlam perdeleriyle zenginleşiyor. İnziva, İsola’ya ne kadar da komşu bir ses özü taşıyor.

Adam’a bir adım kalıyor. Bir ada olan Cennet Bahçesinden kovulan ve anakaraya sürülen, orada çoğalan Adem’e de.

Asıl: “Ada”nın bizim dilimizde “Oda” ses benzeşiminden kaynaklanan bir ürperti oyalıyor beni.

Pascal’ın cümlesi, “düşünce”si bu metnin bilinçaltındaki ilk tohumu olabilir mi, ben bile kesinleyemem bunu şimdi: Dünyayla yüzleşmek için odandan (adandan) çıkman gerekmez, her şey içeride, burada görülebilir, hiçbir yerde göremeyebilirsin.

Yazarın odası

Adası. Sf:11

Bir adada yaşama imgesi(!) hep amaç olmaktan çok, bir düş olarak kaldı içimde, benliğimde. Hem kimin kalmamıştır ki…

Bir adada yaşamayı seçecek olsaydım

Ve uzak durmak saklanmak değildir: Uzak durmak, ince bir ustalıkla size ilişilebilmesini olabildiğince güçleştirmenizdir. Sf:13

Adalar insanoğlunun ütopya başkentleridir. Ütopya toplumları hep adalarda kurulmuştur.

“haritada bir nokta” nedir ki, anakaranın bütün zehiri gelip oraya da sığsın ---

Ondandır, ondan mıdır, çoğu farklı olur adaların, adalıların: Sert, kabuklu, hikayelerini mahfuz tutan insanların, ortasında kaldıkları suyun özelliklerine, huylarına gitgide benzemeleri onları kıtadan uzaklaştırır. Sf:18

“Her adam bir ada”dır.

“Adayı görmek için adadan çıkmak gerekir, kendimizden çıkmazsak kendimizi göremeyiz.” Sf:23

Kendinden ötekine,

Kendinden hem de kendine

Giden yolda tek kara parçası. Sf:24

PLATİ

Yani Yassıada. EB bir ada arıyor, haritada başka bir nokta. Adasını arıyor, insanın yalnızlığının karşılığı olabilecek adayı…  Yassıada; bunca zaman bu kadar yakınımızda iken, nasıl bu kadar da uzağımızda kalabiliyordu…

Adalar yanımızdaydı… Prinkipo (Prensler), Demonisi (Cinler), Papadonisia (Keşiş) adaları yanımızdaydı. Onlar arasında en yalnızlardan yalnızı da Plati yani Yassıada…

Yassıada’nın adı tarih kitaplarında IV. yüzyılda geçiyor ilk olarak. Buraya Ermeni Katolikosu Büyük Nersus sürgün gönderiliyor. Nersus sürüldüğünde, burada zindanların var olduğundan söz ediliyor, aynı kaynakta.

Yassıada’nın kaderi, hep mahkûmların kaderi ile bir olmuştur…

Sonra 400 yıl sonra Bizans İmparatoru Teofilos 829-846 arasında Platea manastırını inşa ettirmiştir. Ardından yaşamının önemli bir bölümünü Sedefadası’nda sürgün olarak geçirdikten sonra Patrik seçilen Ignatios Plati’nin tam ortasına Kırk Ermişler kilisesini yaptırmış.

Sonra İstanbul feth olmadan önce, komşu adalarla beraber Osmanlı’nın olur. Plati yeniden sessizliğe bürünür. Ve bir gün bir İngiliz gelir. Sir Henry Bulwer 1859’da adayı satın alır…

BULWER ADASI

EB 

Taylan Köken